مناطق آزاد قرار بود دروازه‌های توسعه باشند، جایی برای رونق تجارت، گردش سرمایه و اشتغال جوانان. اما در جنوب کشور، بسیاری از مردم می‌گویند آن‌چه از مناطق آزاد نصیبشان شده، نه آزادی که محدودیت، نه رونق که گرانی، و نه امید که دلخوری بوده است.

به گزارش دلفین، در تازه‌ترین واکنش، احمد مرادی نماینده مردم هرمزگان در مجلس شورای اسلامی صراحتاً گفت: «مناطق آزاد به مناطق آزار مردم تبدیل شده‌اند»؛ جمله‌ای که بیش از یک هشدار سیاسی، انعکاس حقیقت زندگی روزمره مردم جنوب است.

سه دهه از تأسیس مناطق آزاد در ایران می‌گذرد. فلسفه‌ی وجودی آن‌ها روشن بود: تمرکززدایی، توسعه تجارت و محرومیت‌زدایی از مناطق ساحلی و مرزی. اما در عمل، مسیر این مناطق چنان تغییر کرده که بسیاری از کارشناسان و نمایندگان مجلس معتقدند فاصله میان اهداف اولیه و نتایج امروز به شکافی نگران‌کننده رسیده است.

در جلسه علنی اخیر مجلس شورای اسلامی، احمد مرادی نماینده مردم هرمزگان با انتقاد از عملکرد دولت در حوزه مناطق آزاد گفت: این مناطق نه فرصتی برای رونق و رفاه مردم فراهم کرده‌اند و نه توانسته‌اند به مأموریت اقتصادی خود عمل کنند؛ بلکه در بسیاری از نقاط به منبع نارضایتی و فشار اجتماعی بدل شده‌اند.

از فرصت تا فاصله

در جزیره‌های کیش و قشم، دو قطب اصلی مناطق آزاد کشور، مردم بومی سهم چندانی از تجارت و سرمایه‌گذاری ندارند. تورم زمین و مسکن، بی‌ثباتی شغلی، محدودیت دسترسی به منابع و تصمیمات غیرکارشناسی، چهره‌ی وعده‌داده‌شده‌ی توسعه را دگرگون کرده است.

در حالی که برخی شهرستان‌های مجاور مانند بندر لنگه نیز انتظار داشتند از اثرات توسعه مناطق آزاد بهره‌مند شوند، اما عملاً جز افزایش هزینه‌ها و فشار اقتصادی، نصیب چندانی از این سیاست نبرده‌اند.

نبود آمایش سرزمین و تمرکز تصمیم‌گیری در پایتخت، باعث شده بسیاری از طرح‌های صنعتی و عمرانی بدون توجه به ظرفیت‌های بومی اجرا شوند.

مرادی در همین باره تأکید کرد: مناطق آزاد باید به مأمن آرامش و اشتغال مردم تبدیل شوند، نه به میدان نابرابری و دلخوری اجتماعی.

نظارت یا شعار؟

نماینده هرمزگان با انتقاد از ضعف مدیریتی در کابینه گفت: انتظار می‌رفت رئیس‌جمهور در آغاز کار خود با مدیران بی‌انگیزه خداحافظی کند، اما متأسفانه برخی از وزرا حتی توان کنترل تورم و بهبود وضعیت معیشتی مردم را ندارند.

او خواستار نظارتی جدی بر عملکرد سازمان‌های مناطق آزاد شد تا این مناطق به مأموریت اصلی خود بازگردند و اعتماد مردم دوباره احیا شود.

در هرمزگان، بسیاری از مردم هنوز به رؤیای نخستین مناطق آزاد فکر می‌کنند؛ رؤیایی که قرار بود بندرها را زنده کند و جوانان را از بیکاری برهاند. اما واقعیت امروز، از گرانی و حاشیه‌نشینی تا حذف بومیان از چرخه‌ی تصمیم‌سازی، چیز دیگری‌ست.

مناطق آزاد اگر به بازتعریف فلسفه‌ی وجودی خود برنگردند، همچنان «آزاد» خواهند ماند، اما نه برای مردم جنوب؛ برای همان‌هایی که سودشان از رنج مردم می‌آید.