به گزارش دلفین محرم امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا حال و هوای ویژهای دارد و رهبر معظم انقلاب نیز معیار در برگزاری عزاداریهای محرم را ضوابط کارشناسان بهداشتی و ستاد ملی مقابله با کرونا بیان کردند و فرمودند هرچه آنها لازم بدانند، باید مراعات شود. با این حال باز افرادی به صورت افراطی در حال تبلیغ برای زیر پا گذاشتن این اصول هستند. در این رابطه گفت وگویی را با حجتالاسلام و المسلمین «عباس فضلی» عضو هیات علمی دانشگاه و کارشناس فرهنگی انجام دادیم که خلاصهای از آن در ادامه آمده است.
با توجه به شرایط کرونایی برگزاری مراسم محرم امسال را چگونه ارزیابی میکنید؟
مناسک مذهبی یک امر اجتماعی و جمعی دینی است و در کنار مراسم فردی قابلیت و ظرفیتهای ویژهی خود را دارد. شرایطی خاص کرونا طبیعتا منجر به کمرنگ شدن مراسم اجتماعی دین شده است و مانند دیگر امور جمعی تا جای ممکن باید از آن اجتناب کرد. البته لازم به ذکر است در طول تاریخ مواردی از این ممنوعیتها و ممانعتها وجود داشته است. مثلا شرایط جنگ یا بروز یک بیماری مانند طاعون مشکلات جدی را متوجه جوامع اسلامی کرده اما پس از فروکش کردن بلایا و گذر از این شرایط خاص دوباره مراسم با رونق بیشتری از سر گرفته شده است.
دقیقا همین گونه است و شور حسینی در میان شیعیان هیچ گاه فروکش نمیکند. البته حج امسال نیز با شکوه هر ساله برگزار نشد.
شرایط اجتماعی و سیاسی، ویژه جامعهی دینی نیست و شامل دیگر گروهها نیز میشود و اولین بار نیست که ما دچار این مشکل میشویم. وقتی گردهمایی عظیمی مانند حج که تمامی مسلمانان را در بر میگیرد و هر سال بیش از دو میلیون مسلمان در آن شرکت میکردند، امسال با تعطیلی مواجه شده است و تنها عدهی اندکی یعنی کمتر از هزار نفر مقیم مکه در آن مراسم به صورت نمادین شرکت داشتند، دیگر مناسک هم متاثر از این شرایط از جایگاه و خاستگاه آنها کاسته میشود و نباید نگران بود.
نگرش تاریخی هم به ما میگوید که نباید نسبت به مراسم جمعی دینی تعصب خاص داشت اگر چه برخی روجانیون گفته اند که ما نمیگذاریم عزاداری امام حسین(ع) به تعطیلی کشیده شود. اما اینکه عاشورای امام حسین(ع) برای شیعیان جنبهی هویتی دارد تردیدی نیست. ما شیعیان از کودکی با همین مراسم خو کردهایم اما این دلیل نمیشود که درک شرایط زمانه را نکنیم و بدون رعایت موارد بهداشتی در این مراسم حضور یابیم.
البته لازم به ذکر است که این رویکردهای افراطی در طول تاریخ رخ داده است. مثلا در دوره هایی به رغم مخالفت ها و موانع سیاسی و طبیعی عده ای می خواستند هرجور شده خود را به کربلا برسانند و به عزاداری بپردازند. جالب است بدانید وجه تسمیهی کربلا به حائر از این رواست که مخالفان شیعه گاه برای ممانعت از زیارت زائران مرقد امام حسین و حضرت ابوالفضل عباس را به آب میبستند به گونهای که افراد نتوانند به زیارت بروند ولی با وجود شرایط ویژه افرادی به آب میزدند و گاه در آن غرق می شدند. حالا امروز هم یک عده ای معتقدند که اگر ما در یک مراسم عزاداری شرکت کردیم و کسی به خاطر ویروس کرونا فوت کرد باید آن را شهید سلامت بخوانند.
آیا از مجازی برگزار شدن مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان ضربهای به بدنهی مذهب وارد میشود؟
مناسک مذهبی جنبههای رویین دینی است و فرد مومن باید اخلاق حسینی داشته باشد و از تعطیلی موقتی یا مجازی برگزار شدن مراسم نباید هراسی به دل راه دهد. مگر در ماه رمضان امسال عزاداری حضرت علی علیه السلام به صورت مجازی برگزار نشد؟ چه اتفاقی افتاد؟ چنان که نماز جمعه و جماعت ها هم در طول این چند ماه تعطیل شده است و مسلمانان در خانه خود به نماز و عبادت پرداختند یا ماه رمضان را بدون حضور در اجتماعات سپری کردند. این موضوع را هم شیعیان و هم اهل سنت در نظر داشتند. من در ارتباطی که با روحانیون اهل سنت داشتم میگفتند ما برای این که اجتماعی در مسجد صورت نگیرد، موقع نماز خودمان هم به مسجد نمی رویم.
پس تاکید شما بر لحاظ کردن عقلانیت و منطق در برگزاری مناسک دینی است!
طبق قوانین بهداشتی که برای محرم امسال تدوین شده، لازم است که مراسم عمومی صورت نگیرد حتی غذای نذری را هم ممنوع کرده اند و بهتر است هزینه آن به فقرا و مستمندان داده شود. مطلب دیگر این که پیرایهها و خرافهها از طریق همین مراسم سنتی وارد نهضت عاشورا شده است. محدث نوری پس از دریافت نامه ای از شیعیان هند کتابی به نام لوءلوء و مرجان می نویسد و مداحان و روضه خوانان را از دروغگویی و ریاکاری پرهیز می دهد. یا سیدمحسن عاملی در کتاب عزاداری های نامشروع که توسط جلال آل احمد در دوره ی کوتاه طلبگی خود در نجف ترجمه شده است به پاره ای از این پیرایه ها اشاره می کند. از طرفی عربها در عزاداری خیلی افراط میکنند و گروهی به نام نواحات دارند و ما هم متاثر از عربها عزاداریهایمان شکل و شمایل خاصی گرفته است. منظور این است که دین پیش از این که به مراسم و عزاداری وابسته باشد یک امر اخلاقی و عقلانی است و ما هم باید به اصول اصلی دین پایبند باشیم و مراسم و مناسک را تابعی از آن اصول بدانیم.
این مطلب در شماره هجدهم نشریه دلفین منتشر شده است.
گزارش اختصاصی
- نویسنده : ۱۰۰۷
Saturday, 20 April , 2024