به گزارش دلفین، به قول دکتر عبدالکریم سروش، مولوی وقتی از عید سخن میگوید مرادش عید قربان است: «خویش فربه مینماییم از پی قربان عید/ کان قصاب عاشقان بس خوب و زیبا میکُشد» ولی حافظ هنگامیکه لفظ عید را به کار میبرد، منظورش عید فطر است: «بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد/ هلال عید به دور قدح اشارت کرد/ ثواب روزه و حج قبول آنکس برد/ که خاک میکده عشق را زیارت کرد»
البته اعتراض نشود که آن دو بزرگوار از عید نوروز باستانی و بهار هم بسیار سخن گفتهاند که فعلاً بحث و مشاجره بر سر این مطلب نیست بلکه بیان این نکته، پیشدرآمدی بر یادآوری دوران کودکی نویسنده است که از بین این همه عید، فقط عید فطر در خاطرش مانده است چرا که در آن دوران از اعیاد باستانی و مذهبی دیگر خبری نبود. در این میان فقط سیزدهبدر را میشناختیم که آنهم یادآور تعطیلات طولانی فروردین و بازگشت به مدرسه بود.
اگر از مردان و زنان قدیمی بندرعباس هم بپرسید، همین پاسخ را دریافت میکنید. البته نه فقط اعیاد باستانی که حتی مراسم شب یلدا از فرهنگ جنوب غایب بود. تصور میکنم علتش تسلط تفکر اسلامی و همچنین مهاجرت به کشورهای عربی جهت کاریابی بود. خوگیری به آن فرهنگ تا وقوع انقلاب اسلامی در مناطق جنوب ایران متداول بود؛ اما پس از انقلاب و دوران جنگ، ارزشهای ایدئولوژیکی فرهنگ مسلط را ساخت.
بر اساس نظریه برینتون در کتاب «کالبدشکافی چهار انقلاب» مرحلهی دوم از هر انقلاب، رویآوری به شعائر و سنتهای باستانی و ملی است. این امر در کشور ما هم بهگونهای رخ نمود. از دههی هفتاد به اینسو، گرایش به سنتهای ایرانی رنگ و رونق بیشتری گرفت و بر شدت آن افزوده شد بهگونهای که در نسل جدید با نوعی وارونگی سنتی هم مواجه هستیم. با رونق اقتصادی در استان هرمزگان و مهاجرت نیروی کار از مناطق مختلف کشور به این استان، شاهد برونرفت از فرهنگ پیشین و پذیرش سنتهای جدید و تلفیق برخی از این مراسم و آیینها هستیم. البته مهاجر فرستی و ازدواج با دیگر اقوام هم در جا انداختن این سنتها بیتأثیر نبوده است. یکی از سنتهای دیرپای ایرانیان بزرگداشت شب یلدا است. دربارهی فلسفهی آن قلمها به چرخش درآمده و مطالب فراوانی نوشتهاند؛ اما تصور میکنم مهمترین عامل وجودی این سنت، احترام به بزرگترها و گذراندن شبی در کنار آنها بوده است. هرچند در شرایط فعلی با هجوم ویروس کرونا این امر امکانپذیر نیست ولی مطمئناً ماندگاری یک سنت دلیل روشنی بر ارزشمند بودن آن است و باید مانند دیگر سنتهای نیکو آن را پاس داشت.
یادداشت اختصاصی: حجت الاسلام عباس فضلی
این مطلب در نشریه دلفین منتشر شده است.
- نویسنده : ۱۰۰۷
Friday, 29 March , 2024