دسترسی ها

به گزارش دلفین، قرن پانزدهم میلادی مهم‌ترین و قابل‌توجه‌ترین دوره رشد در تجارت اقیانوس هند بود که طی آن دورترین مناطق غرب و شرق آسیا، پادشاهی هرمز و مینگ چین، از طریق راه‌های تجاری به یکدیگر متصل شدند و هر یک از طریق تجارت و ارتباطات، فرهنگ دیگری را کشف کردند.
تماس بین مینگ چین و خلیج‌فارس که از همان سال‌های اولیه سلسله مینگ شکوفا شد، با هفت سفر ژنگ هی، دریادار امپراتوری مینگ به‌شدت تقویت شد. وی از بدو تولد، یک مسلمان از یوننان چین بود که اجداد عرب وی در زمان سلسله یوان (مغول) به چین مهاجرت کرده بودند. در سفرهای دریایی ژنگ هی از چین، حدود ۲۷ هزار و ۴۰۰ مرد و ۶۲ کشتی شرکت داشتند که توسط ۱۹۰ کشتی کوچک‌تر پشتیبانی می‌شدند. آن‌ها در چهار نوبت به نقاط دوردست مانند خلیج‌فارس و شرق آفریقا سفر کردند.
بازدیدهای ژنگ هی از هرمز و تجارت او در آنجا به‌وضوح توسط روایت تاریخ اسلامی (تاریخی جعفر) به ثبت رسیده است. وی تجارت را به شرح زیر توصیف کرد: در زمان سلطنت او (سیف‌الدین)، بسیاری از کشتی‌ها (ژانک) از چین، با محصولات چینی و پارچه‌های ابریشمی متعدد، [به هرمز] آمدند. او (سیف‌الدین) مرواریدهای بی‌شمار سلطنتی را به آن‌ها فروخت و در ازای آن ثروت‌های زیادی دریافت کرد و با طلا، نقره، ابریشم و سرامیک گنجینه را پر کرد. روایت‌های تاریخی چین در کتاب‌های «شی یانگ فن گوا ژی»، «یینگ یا شنگ لان» و «زینگ چا شنگ لان» به‌تفصیل شرح داده شده است که اولین سفر «ژانگ هی» به هرمز حدود سال ۱۴۱۳ میلادی انجام شد. در ۱۴۱۷ میلادی و ۱۴۳۳ میلادی، پادشاهی هرمز به مینگ چین خراج پرداخت، ازجمله آن‌ها مروارید، سنگ‌های قیمتی و حیواناتی مانند شیر، پلنگ، اسب جنگی و زرافه بود.
بازدید ژنگ هی از هرمز همچنین توسط نمودار آماری دریایی ژانگ هی، مربوط به سال‌های ۱۴۱۹–۱۴۳۳ میلادی ثبت شده است. این نمودار نشان می‌دهد که ژنگ هی از بزرگ‌ترین جزیره واقع در ورودی خلیج بازدید کرده است و این جزیره هرمز (به پینیین چینی هو لو مو سی) نامیده شده است. دو جزیره کوچک‌تر دیگر به‌طور جداگانه هرمز جعلی و لارک نام‌گذاری شده بودند.
علیرغم اینکه روایت‌ها بسیار خوب ثبت شده است، بحث‌های قابل‌توجهی پیرامون جزیره‌ای که ژنگ هی از آن بازدید کرد، وجود دارد که در سوابق آن هرمز نام‌گذاری شده است.
در این باره دو کاندیدا وجود داشته و مبحث علمی را تقسیم کرده‌اند: جزیره هرمز و جزیره قشم.
این مطلب، شواهد باستان‌شناسی را در این خصوص که جزیره امروزی هرمز همان جزیره اصلی بوده که توسط ژنگ هی مورد بازدید قرار گرفته، ارائه می‌کند. پادشاهی هرمز (هرمز قدیمی) از نظر استراتژیک در دشت میناب در ایران کنونی، نزدیک به ورودی خلیج‌فارس واقع شده بود. در قرن‌های سیزدهم تا چهاردهم میلادی، دو شهر کوش و هرمز رقیبان سیاسی و اقتصادی بودند. سرانجام هرمز ازنظر سیاسی و اقتصادی و با رهبری محمود قلهتی از کوش پیشی گرفت. تقریباً در همان زمان (در اوایل قرن چهاردهم)، پایتخت پادشاهی هرمز از هرمز قدیمی به جزیره جارون نقل‌مکان کرده و اعلام خودمختاری کرد. این مکان به‌عنوان هرمز مورد توجه قرار گرفت. در اوایل قرن پانزدهم، مرزهای هرمز تا ناحیه جولفر، واقع در ساحل جنوبی تنگه هرمز، گسترش یافته بود و طبق تحقیقات تاریخی و باستان‌شناسی، هرمز جدید طی قرن‌های چهاردهم و پانزدهم رونق اقتصادی را تجربه کرده است.
درواقع، جزیره هرمز مرکزی برای تجارت جهانی محسوب می‌شد. هرمز بندری است که سطح برابر با زمین ندارد. بازرگانان مصر، سوریه، سرزمین‌های روم، آذربایجان، خراسان، ترکستان و ماورا النهر مسیر خود را به این بندر هدایت می‌کردند. ساکنان کشورهای دریایی از چین، جاوه، تاناسریم، بنگال، مالابار، زنگبار، حبشه، عدن، جده وارد می‌شدند و با کالاهایی که می‌آوردند، می‌توانستند هر چیزی که بخواهند خریداری کنند. مردم با هر دین و مذهبی و حتی بت‌پرستان از این شهر دیدار می‌کردند و کسی اجازه هیچ رفتار خصمانه یا بی‌عدالتی علیه آن‌ها را نمی‌داد.
بر اساس کتاب ری هوانگ (یک سال بدون اهمیت) درحالی‌که خلیج‌فارس این رونق اقتصادی را تجربه می‌کرد، حکومت مغول سلسله یوان (در سال‌های ۱۲۷۴ تا ۱۳۶۸ میلادی) در شرق خاتمه یافت و مینگ چین نقش جدیدی را در تجارت اقیانوس هند پذیرفت. مینگ چین بازار داخلی بزرگ و قدرتمندی داشت و تداوم تجارت خارجی در آن ضروری نبود. این خودکفایی، همراه با تمایل به محافظت از خط ساحلی چین، منجر به ممنوعیت تجارت بین‌المللی شد؛ بنابراین هرگونه دادوستد غیررسمی غیرقانونی تلقی شد.

بااین‌حال، مینگ چین قبل از ۱۵۸۷ میلادی نسبت به چین روبه‌زوال توصیف شده توسط هوانگ (۱۹۸۱) بسیار متفاوت بود. معروف است که در چهاردهمین سال سلطنت هونگوو (سال ۱۳۸۱ میلادی)، دادگاه مینگ شرط کرد که هیچ فعال غیررسمی مجاز به تجارت با کشورهای خارجی نیست و سپس این اعلامیه عمومی بارها تکرار شد. علی‌رغم سخت‌گیرانه بودن این معیارها در زمان امپراتور هونگو، این ممنوعیت‌ها توسط پسر وی، امپراتور یونگل، به‌طور قابل ملاحظه‌ای کمرنگ‌تر شد، اگرچه اقدام او غیررسمی بود. درحالی‌که یونگل هرگز به‌طور رسمی تجارت بین‌المللی را به رسمیت نمی‌شناخت، تصمیم خود مبنی بر عدم اجرای ممنوعیت تجارت غیرقانونی، مسیرهای تجارت دریایی چین را باز کرد. به‌طور خلاصه، ممنوعیت در زمان یونگل قابل‌انعطاف بود و تجارت دریایی خصوصی خارجی با مجوزهای جعلی مالی انجام می‌شد. تجارت اساساً یک امتیاز انحصاری بود و درحالی‌که چین از تجارت محترمانه با کشورهای خارجی استقبال نمی‌کرد، سفرها با نام امپراتور انجام می‌گرفت.
بنابراین، در اوایل قرن پانزدهم، امپراتور یونگل تلاش کرده بود تا خراج و تجارت خارجی را از طریق سفرهای ژنگ هی به انحصار خود درآورد، درحالی‌که هنوز ازنظر اسمی به سیاست «نه به تجارت غیررسمی» پایبند بود.
از سال ۱۴۱۳ تا ۱۴۳۳ میلادی، ظاهراً چهار سفر ژنگ هی به جزیره هرمز با تجارت لوکس مانند سرامیک، ابریشم، طلا، نقره، جواهرات؛ و سنگ‌های قیمتی بین پادشاهی هرمز و مینگ چین، در رونق اقتصادی خلیج‌فارس سهیم بوده است.

ترجمه ی اختصاصی: عبدالرحمان قاطع البحر

این مطلب در نشریه دلفین منتشر شده است.

• نویسنده : ۱۰۰۷