به گزارش دلفین، اکوسیستم‌های مرجانی از قدیمی‌ترین زیست‌بوم‌ها در دریاها و اقیانوس‌هاست که نقش اساسی را در پایداری حیات آب‌های کره زمین ایفا می‌کند. درحالی‌که این اکوسیستم‌ها تنها یک درصد اقیانوس‌ها و دریاها را پوشانده، اما حدود ۲۵ درصد جانداران آبزی حیاتشان وابسته به مرجان‌هاست.
اکوسیستم‌های مرجانی در مناطق کم‌عمق ساحلی، تپه‌های زیرآب و نواحی که عمقشان زیر ۴۰ متر و از نور کافی برخوردار است، تشکیل می‌شود. این اکوسیستم‌ها به‌قدری حساس و شکننده هستند که با تغییرات آب اقیانوس‌ها و دریاها، به‌سرعت تغییراتی در آن‌ها ایجاد می‌شود و باید اعتراف کرد که در آب‌های خلیج‌فارس، تغییرات نامطلوب زیست‌محیطی منجر به تخریب جدی اکوسیستم‌های مرجانی شده است.
این بار خبرنگار دلفین در گزارشی اختصاصی در مورد چرایی و چگونگی نابودی مرجان‌های خلیج‌فارس، دخالت‌های انسان‌ها در محیط‌زیست دریایی و همچنین ارائه راهکارهای مناسب برای احیا زیست‌بوم‌های مرجانی به سراغ رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی بندرعباس و همچنین عضو هیئت‌علمی پژوهشکده اکولوژی خلیج‌فارس و دریای عمان رفته است تا از این دو کارشناس دلایل بروز شرایط فعلی را جویا شود.
نابودی مرجان‌ها از اوایل قرن بیستم
«صمد حمزه‌ای» رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی بندرعباس دراین‌باره گفت: در اوایل قرن بیستم بر اثر افزایش فعالیت‌های انسانی در کرانه دریاها و اقیانوس‌ها و همچنین تردد کشتی‌ها فشارهای عدیده بر اکوسیستم‌های مرجانی وارد و بعدازاین دوره مرحله جدیدی از نابودی این زیست‌بوم آغاز شد.
وی بیان داشت: در آستانه قرن بیست و یکم نیز به دلیل تداوم شرایط نامطلوب زیست‌محیطی و تغییر اقلیم که منجر به افزایش دمای آب دریاها و اقیانوس‌ها شد، تخریب اکوسیستم مرجانی افزایش چشمگیری پیدا کرد.
سفید شدن اسکلت مرجان‌ها
حمزه‌ای خاطرنشان کرد: حساسیت اکوسیستم مرجانی به افزایش غیرطبیعی دما، شوری و کدورت آب، سبب از بین رفتن جلبک همزیست مرجان‌ها و سفید شدن اسکلت مرجان‌ها در محیط می‌شود و مرجان‌های خلیج‌فارس به دلیل گرما و شوری شدید آب دریا در معرض خطر هستند، همچنین افزایش آلودگی ناشی معلق موادی که به دریاها ریخته می‌شود، مانند گل آلودگی ناشی از ساخت‌وسازهای ساحلی، لایروبی حوضچه بندرها و فاضلاب‌های ناشی از پساب شهری، صنعتی، کشتی‌ها و نفت‌کش‌ها شرایط زندگی را برای مرجان‌های خلیج‌فارس سخت کرده است.
پساب‌ها، کام خلیج‌فارس را تلخ می‌کنند
وی تصریح کرد: اکوسیستم‌های مرجانی محصول همزیستی صخره‌های مرجانی و نوعی جلبک تک‌سلولی است که در بین بافت‌های صخره‌های مرجانی زندگی می‌کند، این جلبک از طریق فتوسنتز، اکسیژن و مواد مغذی را به مرجان‌های ساحلی می‌رساند، اما اگر بنا به دلایلی این جلبک نتواند در کنار صخره‌های مرجانی ادامه حیات دهد و از بین رود، بخش غیرزنده اکوسیستم باقی می‌ماند که به آن سفید شدگی مرجان‌ها گفته می‌شود.
حمزه‌ای در ادامه افزود: انواع پساب به‌ویژه پساب‌های ناشی از آب‌شیرین‌کن‌ها، روش‌های مخرب صید مانند صید ترال و وقوع پدیده‌هایی مانند کشند قرمز سبب نابودی بخش قابل‌توجهی از اکوسیستم مرجانی در خلیج‌فارس شده است.
حفظ اکوسیستم‌های مرجانی با ارتقا استانداردهای زیست‌محیطی
رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی بندرعباس یادآور شد: کاهش ورود آلاینده‌ها به دریا از طریق کنترل ورود فاضلاب‌های خانگی و صنعتی، کاهش ساخت‌وسازهای ساحلی و رعایت استانداردهای زیست‌محیطی در این ساخت‌وسازها، رعایت الزامات زیست‌محیطی نفت‌کش‌ها و کشتی‌های بزرگ، جلوگیری از افزایش دمای آب دریا از طریق کاهش ورود کربن به جو زمین، جلوگیری از کاهش اکسیژن محلول در آب، جلوگیری از اسیدی شدن دریاها و اقیانوس‌ها و… تأثیرات بسزایی را بر حیات اکوسیستم مرجانی می‌گذارد.
نقش آبسنگ‌های مرجانی در توسعه گردشگری دریایی
وی ضمن اشاره به اینکه آبسنگ‌های مرجانی به دلیل تنوع بالای زیستی همواره موردتوجه گردشگران بوده‌اند، افزود: تنوع موجودات در این اکوسیستم باعث تنوع در شکل، رنگ و گونه‌های مختلف آبزی در این زیست‌بوم شده است و باعث جذب گردشگران به این اکوسیستم می‌شود.
سرنوشت مرجان‌های خلیج‌فارس مبهم است
رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی بندرعباس گفت: زیست‌بوم‌های مرجانی باعث متعادل ساختن میزان کربن، نیتروژن و حفاظت از خطوط ساحلی در برابر امواج و طوفان‌ها می‌شود.
وی گفت: این اکوسیستم به لحاظ شیلاتی دارای اهمیت است زیرا بخش عمده‌ای از آبزیان و ماهی‌های شیلاتی دوران نوزادی خود را در این اکوسیستم می‌گذرانند. در صورت از بین رفتن و یا کاهش این اکوسیستم بسیاری از گونه‌های آبزی خلیج‌فارس در معرض نابودی قرار می‌گیرد و با کاهش شدید آبزیان در این منطقه همراه خواهیم شد.
حمزه‌ای عنوان کرد: با افزایش آلاینده‌های محیط‌های دریایی نمی‌توان به بهبود وضعیت آبسنگ‌های مرجانی در خلیج‌فارس خوش‌بین بود، اما با توجه به استانداردهای زیست‌محیطی می‌توان فشار را از این اکوسیستم کاهش داد، اما در شرایط فعلی سرنوشت مرجان‌های خلیج‌فارس در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
دوسوم از مرجان‌های خلیج‌فارس در معرض نابودی
وی در پایان اضافه کرد: گزارش‌ها حاکی از آن است دوسوم گونه‌های مرجانی خلیج‌فارس در معرض نابودی قرار دارند و در برخی مناطق به علت بالا بودن حساسیت‌های زیست‌محیطی، بیش از ۹۰ درصد زیست‌بوم‌های مرجانی نابودشده‌اند، بااین‌حال ازآنجایی‌که پایش‌ها به‌صورت پراکنده انجام‌شده، در این برآوردها احتمال خطای انسانی نیز وجود دارد.
خطر جدی در کمین مرجان‌های توده‌ای
سیامک بهزادی عضو هیئت‌علمی پژوهشکده اکولوژی خلیج‌فارس و دریای عمان در گفت‌وگوی اختصاصی با دلفین خاطرنشان کرد: بیشتر مرجان‌های خلیج‌فارس از بین نرفته‌اند، مرجان‌های شاخه‌ای در بین مرجان‌های توده‌ای بیشتر در معرض آسیب‌های سرمایشی زمین قرار دارند و بیشتر در اثر این عارضه از بین رفته‌اند.
وی ابراز داشت: تاریخ دقیق اولین رخداد سفید شدگی مرجان‌ها در خلیج‌فارس کاملاً مشخص نیست و به‌صورت گزارش‌های متعددی از شمال و جنوب خلیج‌فارس ارائه‌شده اما می‌توان گفت که تا سال ۱۳۷۵ هیچ موردی از سفید شدگی مرجان‌های گزارش نشده است.
بهزادی اذعان داشت: در سال ۱۳۷۷ سفید شدگی مرجان‌ها در سواحل ایران ازجمله کیش، فارور و هندورابی و همچنین در سال‌های ۱۳۸۶ این رخدادها در جزیره کیش و لارک گزارش‌شده است و در سال‌های ۱۳۷۵ نیز بسیاری از مرجان‌های شاخ گوزنی جزیره کیش در اثر رخداد سفید شدگی از بین رفته‌اند.
تــــراژدی مــرجـــان‌های خلیج‌فارس
وی در ادامه با اشاره به اینکه وضعیت مرجان‌های خلیج‌فارس مطلوب نیست، بیان داشت: بیشتر مرجان‌های ابوموسی نیز در سال‌های گذشته از بین رفته‌اند اما مرجان‌های در اعماق بالاتر و دور از سواحل به دلیل امکان دریافت نور بیشتر و عدم تأثیر نوسانات گرمایی، سالم مانده‌اند.
عضو هیئت‌علمی پژوهشکده اکولوژی خلیج‌فارس و دریای عمان با اشاره به اینکه عوامل انسانی تأثیر بسزایی بر نابودی اکوسیستم‌های مرجانی می‌گذارد، اذعان داشت: گرمایش زمین پدیده‌ای جهانی است که همه ما بایستی رویکرد زندگی خود را با طبیعت تغییر دهیم و در استفاده از منابع تجدید ناپذیر تغییر رویه دهیم.
بهزادی اظهار داشت: این زیست‌بوم‌ها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در زندگی اقتصادی – اجتماعی مردمان مناطق تروپیکال و نیمه تروپیکال نقش مهمی را ایفا می‌کنند و از توسعه صنعت گردشگری گرفته تا غواصی در زیست‌بوم‌های مرجانی از متنوع‌ترین زیست‌بوم‌های دریایی محسوب می‌شوند و تخریب آن‌ها منجر به کاهش تنوع زیستی و کاهش گونه‌های مرجانی می‌شود.
تخـــریـب مــرجــان‌هـای خلیج‌فارس تحت تأثیر عوامل گرمایشی
وی تصریح کرد: عمده تخریب جوامع مرجانی خلیج‌فارس تحت تأثیر عوامل گرمایشی و وابسته به تغییرات اقلیمی بوده است اما تجربه نشان داده، مرجان‌های خلیج‌فارس در مکانی زندگی می‌کنند که پیشینه استرس‌های دمایی را در تابستان و زمستان تحمل می‌کنند.
عضو حیات علمی پژوهشکده اکولوژی خلیج‌فارس و دریای عمان عنوان کرد: بالاترین و کمترین دما در این دو فصل برای مرجان‌ها گونه‌های مشابه در سایر مناطق دنیا غیرقابل‌تحمل است و از دیگر سو تاکنون چندین بار رخداد وحشتناک سفید شدگی جوامع مرجانی را در خلیج‌فارس تحت تأثیر مخرب خود قرار داده و آن‌ها تحمل کرده‌اند.
بهزادی در پایان افزود: بسیاری از مرجان‌های سخت در پیوند مغز استخوان و همچنین مرجان‌های نرم در داروهای ضدسرطان و لوازم‌آرایشی کاربرد دارند.
گزارش اختصاصی: فاطمه درویش پور
این مطلب در نشریه دلفین منتشر شده است.
- نویسنده : ۱۰۰۷
Saturday, 20 April , 2024