کتاب «معلم یار تاریخ» به تلاش یک تیم تاریخ‌پژوه، تولد شده است تا در عصر تکنولوژی و مدرنیته، در دنیای ارتباطات و در واقع در عصر فرا پسامدرن ما و معلمان تاریخ را به ادوار بسیار دور ببرد و دنیا را از زاویه دیگری به ما معرفی کند.
کتاب پس از یاد و نام خدای بخشنده مهربان، با یک صفحه کاملاً سفید ادامه می‌یابد. سپس نام، شناسنامه کتاب و مؤلفان، فهرست و پیشگفتار تیم نویسنده به صفحه ۸ می‌رسد. در پایان نیز ۵ صفحه انتهای کتاب نیز به ذکر منابع و مراجع می‌پردازد.
کتاب شامل سه فصل است. فصل اول شامل تاریخ‌شناسی (کاوش در گذشته)، روش‌های کاوش در گذشته و نحوه آشنایی دانش‌آموزان با آخرین روش‌های باستان‌شناسی و دیگر علوم یاریگر تاریخ در کاوش‌های تاریخی می‌پردازد.
در فصل نخست به مفاهیم و تصاویری از جمله سنگ پالرمو، کتیبه بیستون، هرودت، سکه اشکانی، منشور کوروش، طاق‌بستان اشاره و توضیح داده شده است. پایان هر درس نیز راهنما فعالیت با ذکر شماره آمده است. در درس دوم به زمان و مکان به‌عنوان دو رکن مهم دانش تاریخ تأکید شده است و انواع ساعت (شنی، آفتابی، آبی) و اسطرلاب از ابزار قدیم نجوم و طالع‌بینی معرفی شده‌اند. اسامی روزها و ماه‌ها و معانی آن‌ها در قالب جدول مجزا در گاه‌شمار اوستایی آمده است. سپس به گاه‌شماری و… می‌پردازد.
فصل دوم: جهان در عصر باستان (میراث بشری)، به شکل‌گیری تمدن‌های بشری در خارج از ایران پرداخته است و توضیحات تکمیلی مربوط به اشخاص و اصطلاحات مربوط به تمدن‌های اشاره شده را بیان می‌کند.
از حماسه گیل‌گمش تا قانون‌نامه حمورابی و از ناجوانمردانه‌ترین قاتل تا آیین برهمنی
در ایستگاه دوم کتاب، به چگونگی پیدایش نخستین تمدن‌ها در جهان و ایران اشاره شده و در ادامه، تمدن‌های باستانی بین‌النهرین و مصر، هند و چین، یونان و روم را معرفی می‌کند و مهم‌ترین دستاوردهای این تمدن‌ها و روابط متقابل آنان با یکدیگر مورد بررسی قرار گرفته است؛ بنابراین از بومیان استرالیا تا قبایل سرخ‌پوست آمریکای جنوبی، از حماسه گیل‌گمش تا قانون‌نامه حمورابی و از ناجوانمردانه‌ترین قاتل تا آیین برهمنی، کاخ کنسوس، تمدن میسنی، داستان تروا، زئوس، عصر تاریکی، اسپارتاکوس، گلادیاتور و… را خواهید خواند.
فصل سوم: ایران در عصر باستان (سرآغاز هویت ایرانی)، دستاوردهای تمدنی ایرانیان در عصر باستان و جایگاه سیاسی و اقتصادی ایران در این دوران را موردمطالعه و کاوش قرار می‌دهد و کوشش شده است که با کامل‌کردن اطلاعات جدید در این زمینه کشور عزیز ما ایران که مهد یکی از تمدن‌های غنی به شمار می‌رود بهتر و کامل‌تر مورد شناسایی قرار گیرد.
در این فصل: مطالعه و کاوش در گذشته‌های دور از خط میخی که از چپ به راست نوشته می‌شود و ۵۰ نشانه دارد تا «سر هنری رابینسون» که به شکل عجیبی کتیبه بیستون را رمزگشایی کرد خواهید خواند. از «ارنست هرتسفلد» باستان‌شناس و ایران شناسِ یهودیِ آلمانی که بخش‌هایی از پاسارگاد و تخت‌جمشید را مورد کاوش قرار داد، از «آرتور پوپ» که در زمان رضاشاه به ایران آمد، مشاور افتخاری ایران و عضو فرهنگستان ایران شد و در ایران نیز از دنیا رفت. (مقبره او در پل خواجوی اصفهان است). همچنین سنگ‌نوشته خشایارشاه هخامنشی، سپیده‌دم تمدن ایرانی، دریای مکران، کشف رود، چُغا گلان، شهداد کرمان هزاره چهارم و سوم ق.م؛ تل ابلیس، تپه یحیی، مفرغ‌های لرستان، تمدن بشری ناشناخته و اسرارآمیز جیرفت، شهر سوخته فلات مرکزی ایران، محوطه باستانی سیلک، شهر قدیمی شوش، چُغامیش دزفول، کاسی ها، لولو بی ها و گوتی ها؛ چُغازنبیل، ورود آریایی‌ها تا پایان هخامنشیان و… را می‌توانید با ذکر جزئیات، جدول و تصاویر بر اساس مستندات مکتوب مطالعه کنید.
قطع کتاب برای معلمان که آن را در کیف خود بگذارند و به کلاس درس ببرند بسیار مناسب است؛ اما طرح جلد روی کتاب علی‌رغم استفاده از نمادهای تاریخ و معماری ایرانی، اندکی شلوغ به نظر می‌رسد. طراح در گوشه سمت راست جلد از رنگ سفید و آبی به حالت ابر و ابهام استفاده کرده است که بتواند سردی و غم نهفته در دل تاریخ را القا کند. برای نوارهای پس‌زمینه نوشته‌ها از رنگ‌های متعادل سبز و شکلاتی استفاده کرده که ضمن جذابیت، به چشم آسیب نزند. با استفاده از رنگ‌های متمایل به نارنجی، خاکستری و… نیز یک تضاد رنگی نیز ایجاد کرده و در مجموع جلد، جذابیت بصری قابل‌قبولی دارد.
پشت جلد نیز با استفاده از جمله گران‌بهای عبدالحسین زرین‌کوب، در کتاب «تاریخ در ترازو» جوانان را به مطالعه تاریخ ترغیب کرده‌اند: مطالعه تاریخ به‌خصوص برای جوانان این فایده را دارد که آن‌ها را زودتر از معمول به سطح عصر خویش می‌رساند، پنجره‌ها را به روی آن‌ها می‌گشاید و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا عواملی را که در جهانِ آن‌ها حاکم بوده است و هنوز هست بهتر بشناسد و آنچه را در خور ترک و طرد است، از آنچه شایسته حفظ و نگهداری است تمیز دهند.
استفاده از کاغذ سفید، جِرم کتاب را لختی سنگین کرده است
استفاده از کاغذ سفید، جِرم کتاب را لختی سنگین کرده، ولیکن اگر از کاغذ سبک طرح کاهی استفاده می‌شد هم موضوع تاریخ را القا و هم به سبکی آن کمک قابل‌توجهی می‌کرد. استفاده از رنگ آبی برای تیتر و استفاده از رنگ غالب زرد در خطوط جداکننده، پس‌زمینه‌ها و عکس‌ها، کار را دلپذیر کرده است و اگر از اندازه قلم درشت‌تری با همین فونت یا فونت مشابه استفاده می‌شد به خوانش دبیران که بیشتر به‌موجب مطالعه فراوان دچار ضعف بینایی می‌شوند مساعدت بیشتری می‌کرد.
این کتاب ویژه دبیران درس تاریخ در رشته ادبیات و علوم‌انسانی است. مجموعه اطلاعاتی به‌منظور تکمیل و درک بهتر اسامی، اصطلاحات و توضیحات مربوط به کتاب تاریخ (۱) ایران و جهان به‌منظور اشراف کامل به مباحث و مطالب تخصصی مندرج در کتاب برای دبیران این رشته است. تا از طریق تدریسی روان و بی‌دغدغه توجه و علاقه دانش‌آموز را به مطالعه و یادگیری مطالب ذکر شده در کتاب جلب کنند.
در صفحه ۱۹۸ کتاب آمده است:
داریوش یکم چند جا در سنگ‌نوشته بیستون از رفتار عادلانه و منصفانه خود و دودمانش سخن گفته و به آن مباهات کرده است: «… نه من و نه دودمانم دروغگو و بدقلب نبودیم. من موافق حق و عدالت رفتار کردم. نه ناتوان و نه توانا را نیازردم. مردی که با دودمان من همکاری کرد او را نیک نواختم و آن کسی که بدی کرد، سخت کیفر دادم… تو که پس از من شاه می‌شوی، مردی که دروغگو باشد و آن کس را که بیدادگر باشد، دوست مباش و به‌سختی از او پرسش کن».
فعالیت ۵: با راهنمایی دبیر خود، سنگ نوشته‌های داریوش یکم را بررسی نمایید و نکته‌های مربوط به عدالت و قضاوت را از آن‌ها استخراج و فهرست کنید.
ترجمه سنگ‌نوشته بیستون در مورد عدالت و قضاوت داریوش، بند ۸: داریوش شاه گوید: در این کشورها مردی که موافق بود او را پاداش خوب دادم آنکه مخالف بود او را سخت کیفر دادم. به خواست اهوره مزدا این کشورهایی که بر قانون من احترام گذاشتند آن طوری که با آن‌ها از طرف من گفته شد همان‌طور کرده شد.
کتاب «معلم یار تاریخ»(۱) به قلم سه دبیر هرمزگانی رشته تاریخ به نام: مرضیه شاهی، مرجان شاهی و عذرا زنداَستا زیر نظر دکتر محمدحسن محمدپور استاد دانشگاه به رشته تحریر در آمده است.
«معلم یار تاریخ»(۱) به عنوان راهنمای آموزشی درس تاریخ دوره دوم متوسطه (پایه دهم رشته علوم انسانی) به همراه آزمون ها و تمرین ها، ویژه دبیران، در ۳۰۰ صفحه مصور رنگی و در قطع وزیری کوچک، با شمارگان یکهزار نسخه، برای نخستین بار، بهار ۱۳۹۸ به قیمت ۵۰ هزار تومان به کوشش انتشارات ایده پردازان جوان چاپ و منتشر شد.
یادداشت اختصاصی
- نویسنده : یوسف ملایی
Saturday, 27 April , 2024