به گزارش دلفین، اين روزها پا توي هر اداره‌ي دولتي که مي‌گذاري با خيل عظيمي از کارمندان خمود، بي‌انگيزه و بداخلاق مواجه مي‌شوي. البته اين مشکل مختص به هرمزگان نيست و شهروندان ايراني در هرکجا که زندگي کنند، تجربه‌اي تقريباً يکسان از اين موضوع دارند. مشکلات زندگي خصوصاً در بعد معيشتي و نبود اميد به آينده باعث شده تا اين وضع ايجاد شود و هرروز بر ابعاد آن نيز افزوده مي‌شود. براي بررسي اين مسئله گفت‌وگويي را با «هادي زري» جامعه‌شناس ترتيب داديم که خلاصه‌اي از اين گفت‌وگو در ادامه آمده است.
علت‌العلل پايين بودن کارايي
زري کم انگيزه بودن کارکنان را بيت‌الغزل و علت‌العلل پايين بودن کارايي در عمده سازمان‌ها خواند و گفت: اين عارضه اما منحصر به کارکنان نمانده و اين آفت اشتياق به کار و نقش‌پذيري فعالانه شغلي مديران را نيز شامل مي‌شود و چه‌بسا يکي از دلايل کم‌انگيزگي بخشي از کارکنان را بازتاب و طنين فقر انگيزشي مديران آن‌ها بتوان دانست.
سيستم پاداش
وي در خصوص مکانيسم عملکردي انگيزه در افراد بيان داشت: انگيزه به‌عنوان يک نيروي رواني-عاطفي پاداش‌گر، انرژي لازم براي انجام و تداوم وظايف شغلي و حتي فراتر رفتن از آن را تأمين و در يک محدوده مناسب نگهداري مي‌کند و مانع از افول آن به پايين‌تر از آستانه انگيزش افراد مي‌شود.
اين جامعه‌شناس تصريح کرد: عمده روش‌هاي در حال اتخاذ براي انگيزش کارکنان بر اساس پاداش مبتني بر عملکرد و خريد خدمت بيشتر و کيفي‌تر از کارکنان در ازا پاداش در بعد ايجابي و محروميت از دريافت پاداش در بعد سلبي بنياد شده و در اين حالت امتيازات انگيزشي عمدتاً بيروني-مادي و مشروط و نتيجه‌مدار است؛ اين روش که براي درک بهتر آن را انگيزش شکلاتي هم مي‌توان دانست به حالتي مي‌ماند که مثلاً والدين براي انگيزش فرزند دانش‌آموزشان به او قول مشروط ارائه شکلات در ازا تحقق‌بخشي به نتايجي معين مي‌دهند، آن‌چنان‌که نمره در نظام آموزشي و اضافه‌کار و اضافه پرداخت و پاداش‌هاي مادي بدون عملکرد در نظام شغلي چنين کارکرد انگيزشي دارند.
انگيزه‌هاي ناپايا
وي بيان داشت: انگيزه‌هاي مادي، بيروني و مشروط عمدتاً ناپايا و نيازمند افزايش مستمرند، چه آنکه تداوم سطح و مقدار ثابتي از آن در دفعات مکرر، جاذبه انگيزشي خود براي فرد را از دست خواهد داد و همانند مواد اعتياد‌آفرين نيازمند افزايش صعودي ارائه براي حفظ سطح مشخصي از اين نوع عوامل انگيزش هستند که اين مسئله با محدوديت منابع و بهينگي اقتصادي تخصيص منابع ناهمخوان است و دومين عيب اين دسته از عوامل انگيزشي، انجام کار به خاطر دستيابي به پاداش و نه خود کار است که اين مسئله بر کيفيت انجام کار و به تبع آن کيفيت نتيجه و تنزل آن از منظر نادلدادگي غيرخلاق بودن بي‌تأثير نخواهد بود.
مشکل بودجه دولت
زري تأکيد کرد: در شرايطي که دولت با مشکل بودجه‌اي روبه‌رو است و تأمين معيشت خانواده نيز هرروز براي اين افراد سخت مي‌شود، ايجاد انگيزه از چنين راهي نزديک به محال است.
انگيزش دروني
وي در ادامه به روش ديگري از ايجاد انگيزه در افراد اشاره کرد و گفت: در وجه مقابل انگيزش پاداشي اما نوعي انگيزش دروني، غيرمادي، نامشروط و خلاقيت‌محور است که قائم به خود و نامتکي به عوامل بيروني، پايا و زايا است.
اين جامعه‌شناس تشريح کرد: اين نوع نظام انگيزشي از دو نوع نيرو يا انرژي روان‌شناختي پيشران فرد براي پي‌جويي نوآورانه و مسئولانه امورات کاري و شغلي تغذيه مي‌کند و نيروي انگيزشي نخست، پاداش ناشي از ماهيت کار به معناي احساس ظفرمندي و فائق آمدن بر امورات کاري به‌مثابه نوعي از چالش و دومين نيروي انگيزشي، دريافت اعتنا و احترام صادقانه مبتني بر صحه‌گذاري بر شايستگي‌هاي وي از ناحيه همکاران، مديران و کاربران خدماتي است که وي در آن ذي نقش بوده و اين انگيزش عمدتاً بر اساس نيروي نخست، قائم‌به‌ذات و بي‌نياز از عوامل انگيزشي بيروني است.
وي گفت: اين مسئله البته به معناي حذف نظام انگيزشي مادي و بيروني و تبعيض قائل شدن در ارائه آن نيست بلکه مقدم دانستن انگيزش‌هاي دروني و غيرمادي است.
فاصله بين آرمان‌هاي سازمان و آرمان‌هاي کارکنان
زري اظهار داشت: بااين‌حال بها ندادن به نيروهاي جوان، فاصله افتادن بين آرمان‌هاي سازمان با آرمان‌هاي کارکنان و کاهش توجه به مسائل اخلاقي در جامعه نيز باعث شده تا اين بعد از انگيزه نيز در بين کارمندان و مديران به سطحي فاجعه‌بار تنزل يابد.
وي در پايان خواستار توجه ويژه تصميم گيران و تصميم سازان به موضوعات ريشه‌اي جامعه شد و گفت: اگر اين روند بدون آسيب‌شناسي ادامه يابد به‌زودي شاهد فروپاشي کامل سيستم اداري و افزايش نارضايتي عمومي خواهيم بود.
گزارش اختصاصی: فرزانه بخشي
این مطلب در نشریه دلفین منتشر شده است
- نویسنده : 1007
Thursday, 2 May , 2024