مشکلات مرتبط با کودکان خیابانی محدود به جغرافیای خاصی نیست و در شهر بندرعباس نیز این پدیده به‌شدت افزایش یافته است. کافی است در برخی محله‌ها چشم بچرخانیم لحظه ای پشت چراغ‌قرمز بایستیم تا موضوع اظهر من الشمس شود؛ آسیبی که قطعاً به آسیب‌های بزرگ‌تری می‌انجامد.

به گزارش دلفین، سال گذشته از طریق فضای مجازی باخبر شدیم که جوان ۱۸ ساله‌ای به نام رضا که سال ۱۳۹۳ در برنامه تلویزیونی ماه‌عسل به‌عنوان کودک کار دعوت‌شده بود، دست به خودکشی زده است. رضا در شرایطی که مادر و تنها حامی زندگی خویش را از دست داد، یک‌تنه مجبور بود بار مسئولیت نگهداری و تأمین معیشت خواهر و برادرش را به دوش بکشد اما متأسفانه به خاطر فقر و نداری و بی‌توجهی مسئولان امر براثر خودکشی جان خود را از دست داد. سؤالی که برای ما پیش می‌آید این است آیا جوانی که تازه به سن ۱۸ سالگی رسیده بود در این دنیا امید و آرزویی نداشت؟ چرا به خاطر فقر و منفعت‌طلبی بالادستی‌ها، تن این جوان باید زیر خروارها خاک باشد؟
اما مشکلات مرتبط با کودکان خیابانی محدود به جغرافیای خاصی نیست و در شهر بندرعباس نیز این پدیده به‌شدت افزایش یافته است. کافی است در برخی محله‌ها چشم بچرخانیم لحظه ای پشت چراغ‌قرمز بایستیم تا موضوع اظهر من الشمس شود؛ آسیبی که قطعاً به آسیب‌های بزرگ‌تری می‌انجامد.
وضعیت اسفناک کودکان خیابانی در ایران و جهان
«علی جاودان» رئیس اداره بهزیستی شهرستان بندرعباس در گفت‌وگوی اختصاصی با دلفین مشکلات مرتبط با کودکان کار و کودکان خیابانی را یکی از اسفناک‌ترین آسیب‌های اجتماعی در ایران و جهان خواند و افزود: به علل مختلف اعم از فقر، ناآگاهی، نابرابری و ده‌ها علت دیگر این آسیب اجتماعی به‌صورت قارچ گونه در حال گسترش است.
تلاش برای نجات و حمایت
وی بیان داشت: سازمان بهزیستی کشور با مشاهده روند رو به افزایش تعداد کودکان خیابانی در جامعه از سال ۱۳۷۸ با کسب اجازه رسمی از سازمان برنامه‌وبودجه اقدام به تهیه و اجرای طرح پذیرش، تشخیص و جایگزینی کودکان خیابانی در سراسر کشور در قالب مراکز دولتی، شبانه‌روزی و رایگان زیرمجموعه خود کرده است. رئیس اداره بهزیستی شهرستان بندرعباس اذعان داشت: کودکان کار و خیابانی که شرایط بازگشت به خانواده برایشان میسر نیست و به ارائه خدمات بیشتری نیاز دارند با اخذ مجوز قضایی در مراکز دولتی شبانه وابسته به سازمان بهزیستی نگهداری می‌شوند. وی ادامه داد: در سال ۱۳۹۱ با توجه به تغییر رویکرد حمایت از کودکان خیابانی از شیوه نگهداری شبانه‌روزی به ارائه خدمات مختلف روزانه برای توانمندسازی کودکان و خانواده ایشان، طرح ایجاد مراکز حمایتی – آموزشی کودک و خانواده ارائه شد.
وی در ادامه ابراز داشت: این طرح در سال ۱۳۹۲ در استان‌های تهران، البرز، خوزستان، چهارمحال و بختیاری و همدان به‌صورت آزمایشی اجرا شد و پس از رفع چالش‌ها و اصلاح موارد در حال حاضر ۶۳ مرکز در این زمینه در ۳۱ استان فعال است. رئیس اداره بهزیستی شهرستان بندرعباس تصریح کرد: هم‌اکنون اغلب کودکان خیابانی در مراکز دولتی شبانه وابسته به اداره بهزیستی نگه‌داری می‌شوند.
توانمندسازی خانواده‌های کودکان کار
جاودان در ادامه سخنان خود گفت: بزرگ‌ترین اهداف سازمان بهزیستی در حوزه کودکان کار و خیابانی شامل تأسیس و راه‌اندازی مراکز دولتی شبانه و غیردولتی روزانه کودکان کار و خیابانی و همچنین توانمندسازی خانواده‌های کودکان کار است.
وی در تشریح وظایف مراکز دولتی و غیردولتی نگهداری از کودکان کار و خیابانی بیان داشت: این مراکز وظیفه حمایت از حقوق کودکان خیابانی، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و مشکلات جسمی و روحی، ارتقا سطح زندگی کودکان کار و سالم‌سازی محیط خانواده را بر عهده دارند.
معرفی به مراکز فنی و حرفه‌ای
رئیس اداره بهزیستی شهرستان بندرعباس ابراز داشت: شناسایی و معرفی کودکان کار به مراکز آموزشی فنی و حرفه‌ای برای یادگیری مهارت‌های لازم در جهت اشتغال خود و خانواده‌هایشان نیز از سوی بهزیستی صورت می‌پذیرد و از این طریق زمینه‌های مساعد برای ارتقا سطح زندگی کودکان و همچنین توانمندسازی آن‌ها فراهم می‌شود.
جاودان بیان داشت: اگر کودکی برای تأمین معاش خانواده مجبور به کار کردن باشد در این صورت باید حداقل یک مکان امن را به‌غیراز کوچه و خیابان و همچنین شغلی متناسب با سن ‌و سال کودک برایش در نظر بگیرند. وی با اشاره به نحوه معرفی کودکان کار و خیابانی به اداره بهزیستی، تشریح کرد: کودکان کار یا خودشان به مراکز ما مراجعه می‌کنند، یا از طریق خط تلفن اورژانس اجتماعی ۱۲۳ به مراکز دولتی شبانه ارجاع داده می‌شوند، یا از طریق شناسایی، ساماندهی و جذب کودکان کار و خیابانی توسط مرکز روزانه حمایتی – آموزشی این موضوع انجام می‌پذیرد.
وظایف بهزیستی در آئین‌نامه ساماندهی کودکان کار

وی به وظایف بهزیستی در حوزه ساماندهی کودکان کار و خیابانی اشاره کرد و افزود: این خدمات شامل اردوهای فرهنگی-تفریحی، اخذ شناسنامه، دفترچه بیمه، آموزش مهارت‌های ارتباطی و زندگی، آموزش پیشگیری از بیماری‌های عفونی، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی، برگزاری کلاس‌های فرهنگی-هنری می‌شود و در ضمن کودکان کار و خیابانی خدماتی روان‌شناختی، حقوقی، بهداشتی و درمانی، سوادآموزی و فنی و حرفه‌ای را دریافت می‌کنند.
کودکان کار غیر ایرانی
وی اذعان داشت: هم‌اکنون تعداد زیادی از کودکان کار و خیابانی که اغلب از اتباع بیگانه فاقد مدارک معتبر اقامتی هستند، بر سر چهارراه‌ها و خیابان‌های پرتردد شهر حاضرند که در این خصوص اداره بهزیستی موظف به شناسایی و معرفی آن‌ها به اداره اتباع هست.
جاودان اظهار داشت: اداره اتباع در ارتباط با ساماندهی و اسکان کودکان کار و خیابانی فاقد مدارک معتبر اقامت، پیگیری‌ها و اقدامات لازم را انجام خواهد داد.
فقط مدرک‎ دارها
وی تصریح کرد: اداره بهزیستی به کودکان کار اتباع بیگانه فاقد مدارک اقامت معتبر، خدمات ارائه نمی‌دهد و اما بالعکس به کودکان اتباع بیگانه دارای کارت معتبر اقامت، خدمات لازم را ارائه می‌دهد.
وی افزود: در ضمن اگر والدین کودکان خیابانی و‌ کار، هرکدامشان تبعه ایران باشند ما به آن‌ها خدمات ارائه می‌دهیم اما اگر هر دو والدین تبعه خارجی و فاقد اقامت ایران باشند، اداره بهزیستی به آن‌ها خدمات ارائه نمی‌دهند.
شایع‌ترین آسیب‌ها در بندرعباس
از جاودان در رابطه با شایع‌ترین آسیب‌های پیش روی کودکان کار پرسیدیم و وی گفت: کودک‌آزاری، محرومیت از تحصیل، سوءتغذیه و سوءاستفاده جنسی از اصلی‌ترین آسیب‌هایی است که این کودکان را تهدید می‌کند.

درآمد بالا و افزایش کودکان کار در بندرعباس
رئیس اداره بهزیستی شهرستان بندرعباس یکی از مهم‌ترین عواملی که منجر به افزایش پدیده کودکان کار در پایتخت اقتصادی ایران شده است، بحث درآمد دانست و افزود: هم‌اکنون اغلب کودکان خیابانی در استان هرمزگان بیشتر در محدوده خیابان دانشگاه مشغول به فعالیت هستند و روزانه از درآمد بالایی برخوردارند.
وی بیان داشت: با توجه به دستورالعمل‌های سازمان بهزیستی کشور برای پیشگیری و ‌کاهش پدیده کودکان خیابانی و کار، دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط موظف به مشارکت و همکاری با سازمان بهزیستی هستند.
کم اثری حمایت‌های مالی
جاودان تأکید کرد: اغلب شهروندان از طریق کمک‌های مالی سعی دارند به کودکان کار کمک مالی کنند تا آن‌ها هم بتوانند چرخ زندگی خود را بچرخانند اما شهروندان باید در نظر داشته باشند که کمک مالی نه‌تنها دردی از این کودکان دوا نمی‌کند بلکه منجر به عادت همیشگی‌شان می‌شود.
وی افزود: در این شرایط شهروندان موظف‌اند، مسئولان دولتی ذی‌ربط را که مسئول ساماندهی کودکان کار هستند در جریان قرار دهند و کمک‌های مالی لحظه‌ای یاری‌گر آنان نخواهد بود.
سخن پایانی
اما مسئله‌ای که مطمئناً جاودان به دلیل منصب دولتی‌اش قادر به بیان آن نبود، ناهمخوانی بودجه و امکانات با عمق آسیب‌های اجتماعی است. بی‌شک مسئولان امر باید بودجه‌ای درخور را در رابطه با ساماندهی کودکان کار و خیابانی اختصاص دهند چراکه نوش دارو پس از مرگ سهراب فایده‌ای نخواهد داشت و باید منتظر آسیب‌های اجتماعی ناشی از این مسئله باشیم. شاید پدیده کودکان کار و کودکان خیابانی برای بسیاری از مردم هرمزگان به‌ویژه مسئولان مربوطه یک معضل پیش‌پاافتاده و غیرقابل‌حل به نظر برسد اما شاید با بازگرداندن جامعه و به‌ویژه دولت بر مدار قانون، انسانیت و تلاش، بشود قدمی در راستای کاهش این معضل و نجات زندگی هزاران کودکان برداشت.

گزارش اختصاصی : فاطمه درویش پور

این مطلب در نشریه دلفین منتشر شده است.

  • نویسنده : ۱۰۰۷